To pytanie, które zadaje sobie wielu rodziców dzieci, które chorują nieuleczalnie: „Skąd będę wiedział, że zbliża się śmierć?” Choć nie ma jednej odpowiedzi, każdy przypadek jest inny, a każde dziecko ma swoją własną drogę, istnieją pewne oznaki, które mogą wskazywać, że śmierć jest już blisko. W tym poradniku chcielibyśmy podzielić się z Wami tym, czego można się spodziewać, abyście mogli lepiej przygotować się na tę trudną chwilę.
Zmiany fizyczne, pierwsze oznaki.
Zbliżająca się śmierć często wiąże się z widocznymi zmianami na ciele dziecka. Choć każda choroba przebiega inaczej i każda osoba przechodzi ten etap inaczej, to jednak istnieją pewne wspólne sygnały, które mogą wskazywać na to, że końcowy etap życia jest coraz bliższy.
- Zaburzenia oddechu
Jednym z pierwszych i najbardziej zauważalnych objawów jest zmiana oddechu. Może stać się on nieregularny, płytszy, a przerwy między oddechami mogą się wydłużać. Czasem pojawiają się także tzw. „oddechy Cheyne’a-Stokesa” – okresy szybszego i głębszego oddychania, które przeplatają się z krótkimi przerwami.
Może pojawić się także „charczący” oddech, który jest dla nas nieprzyjemny w odbiorze, ale choremu nie przysparza cierpienia.
- Zimne dłonie i stopy
Kolejnym objawem zbliżającej się śmierci jest stopniowe chłodzenie ciała. Ręce, stopy, a także kończyny mogą stawać się zimniejsze.
Skóra może przybierać bledszy lub sinawy odcień.
- Zmiana w pracy serca
Serce dziecka może bić coraz wolniej, nieregularnie. W niektórych przypadkach słyszymy o wyraźnym osłabieniu bicia serca, co jest jednym z oznak końca życia.
- Brak apetytu
W ostatnich dniach przed śmiercią, dzieci często tracą zainteresowanie jedzeniem i piciem. To naturalny proces, związany z tym, że organizm przestaje potrzebować energii w takim stopniu jak wcześniej. W przypadku założonej sondy lub gastrostomii do żołądka – mogą pojawić się zalegania treści pokarmowej, zmniejszamy wówczas porcje jedzenia.
- Osłabienie organizmu
Z dnia na dzień dziecko może stawać się coraz bardziej osłabione. Zmęczenie, apatia i brak chęci do aktywności stają się coraz bardziej zauważalne.
Zmiany w zachowaniu, co mogą oznaczać?
Oprócz zmian fizycznych, zbliżająca się śmierć często wiąże się ze zmianami w zachowaniu dziecka. Choć każda historia jest inna, istnieją pewne wzorce, które mogą wskazywać na to, że dziecko zbliża się do końca swojego życia.
- Wzrost senności i wycofanie
Dziecko może stać się bardziej senne i mniej reagować na bodźce zewnętrzne. Wiele dzieci w tym okresie staje się bardziej wycofane, mniej zainteresowane otoczeniem i swoimi bliskimi.
- Zaburzenia percepcji
Niektóre dzieci zaczynają mówić o rzeczach, których nie ma w pokoju, dostrzegać rzeczy niewidzialne dla innych lub wyrażać lęk przed czymś, czego nie rozumieją. Często zdarza się, że dzieci w tym czasie mają wizje, o których później opowiadają rodzicom.
- Poszukiwanie bliskości
Z drugiej strony, niektóre dzieci mogą pragnąć intensywnie bliskości swoich rodziców. Chcą być dotykane, trzymane za ręce, czują się bezpieczniejsze, gdy czują obecność ukochanych osób.
Jak pomóc w tym trudnym czasie?
- Zrozumienie procesu
Im bardziej rozumiecie, co się dzieje, tym łatwiej będzie przetrwać ten czas. Choć nie ma jednoznacznych odpowiedzi, jak dokładnie wygląda moment śmierci, znajomość fizycznych i emocjonalnych objawów może pomóc lepiej się przygotować i poradzić sobie z nadchodzącymi zmianami.
- Bądźcie obecni
Wspólna obecność w tych ostatnich chwilach jest niezwykle ważna. Choć dziecko może stać się bardziej senne i wycofane, poczucie bezpieczeństwa, które daje obecność bliskich, jest bezcenne. Pozwólcie dziecku czuć, że nie jest samo.
- Nie bójcie się rozmawiać o śmierci
Choć temat śmierci jest trudny, warto rozmawiać o tym z dzieckiem. W zależności od wieku i rozumienia sytuacji, warto być szczerym. Dzieci często wyczuwają, co się dzieje, i choć nie zawsze potrafią to wyrazić słowami, mogą odczuwać lęk, który warto zminimalizować przez rozmowy i wyjaśnienia.
- Korzystajcie ze wsparcia
W Hospicjum Pomorze Dzieciom zawsze jesteśmy do Waszej dyspozycji. Oferujemy wsparcie psychologiczne i emocjonalne zarówno dla dzieci, jak i dla rodziców oraz wsparcie merytoryczne zespołu medycznego, któremu na każdym etapie choroby i umierania można zadawać wszelkie pytania.
Pamiętajcie, że nie jesteście sami.
Dajcie sobie czas na pożegnanie…
Choć śmierć jest trudnym doświadczeniem, to pożegnanie z dzieckiem, kiedy jesteśmy świadomi nadchodzących zmian, daje szansę na zorganizowanie ostatnich chwil w sposób pełen miłości i wzajemnego wsparcia. Warto mieć świadomość, że mimo wszystko możecie być blisko, dawać poczucie bezpieczeństwa i wspólnie przeżywać ten najtrudniejszy moment.
Niezależnie od tego, jak trudne są to chwile, pamiętajcie, że każde dziecko i każda rodzina przechodzi przez ten proces w indywidualny sposób. Wasze uczucia są naturalne, a każda łza, każda chwila poświęcona na bliskość, ma ogromne znaczenie. Zawsze starajmy się być obecni. To najpiękniejszy dar, jaki możemy ofiarować sobie nawzajem w tym ostatnim etapie życia.